Nieuw boek Steenbergen: Voorwoord van De Kunst van Anders

17/01/2023, Renée Steenbergen


De Kunst van Anders. 6 voorstellen voor culturele innovatie:

Voorwoord

 


Dit boek is ontstaan uit betrokkenheid. Het beoogt een discussie aan te zwengelen over de noodzaak van verandering in de cultuursector, zodat de kunsten volop kunnen bloeien en zich vernieuwen. De aanzet voor dit onderzoek vormde een publicatie in het Cultureel Supplement van NRC aan het begin van de corona-pandemie. Musea en podia waren abrupt gesloten, het culturele aanbod was tot stilstand gekomen. Onder de kop ‘Steun onze kunst!’ deed ik een beroep op de Minister van Cultuur en beleidsmakers, sponsoren en vermogensfondsen om één steunfonds te vormen waarmee de sector over de hele breedte snel ge-
holpen zou kunnen worden.

Ook riep ik alle partijen in de cultuursector op de krachten te bundelen om gezamenlijk de ontstane crisis het hoofd te bieden. Alleen door onderlinge solidariteit zou de kunstwereld overeind kunnen blijven en met één stem spreken die in Den Haag gehoord werd.

Ik realiseerde me nog iets anders, iets wat de reacties op het krantenstuk al aangaven: een crisis werkt als een vergrootglas. Sluimerende vraagstukken en genegeerde problemen worden er ineens helder door uitgelicht.

Parallel aan andere non profitsectoren is op rendement gericht beleid ook dominant in de culturele sector. De prestatie-eisen aan productiviteit en groei hebben grote gevolgen voor (onder)betaling van de vele kunstenaars en freelancers: maar liefst twee derde van alle medewerkers.  Tijdens de Corona-pandemie is met name hun positie zo nijpend geworden dat die niet langer ontkend en genegeerd kan worden.

 

Deze publicatie is ook bedoeld om bezoekers en belangstellenden hiervan bewust te maken; zij zien doorgaans alleen de schone schijn van het kunstbedrijf.

Als onderzoeksjournalist en kunsthistoricus probeer ik systemische vraagstukken in de kunstsector te onderzoeken en bespreekbaar te maken. Mijn proefschrift over kunstverzamelaars toonde het onderschatte belang aan van particuliere verzamelaars voor de vitaliteit van de beeldende kunsten.

Daarna volgde De Nieuwe Mecenas, dat de in Nederland beginnende trend in beeld bracht om meer privaat geld voor kunst te werven. Iets wat op wrange wijze actueel werd door de strenge bezuinigingen op de kunsten met ingang van 2011.

De huidige publicatie kwam tot stand in samenspraak met ruim vijftig betrokkenen: belangenverenigingen voor kunstenaars en makers, brancheorganisaties, leidinggevenden van kunstmusea, podia en fondsen.

Hen dank ik van harte voor hun medewerking, evenals de ondersteuners die dit onderzoek mede mogelijk maakten. Naar ik hoop hebben die interviews geleid tot een afgewogen beschouwing van de problemen én de mogelijkheden om die aan te pakken.

Ik ben me er van bewust dat een kritische analyse van het kunstbestel de agenda van rechts-populisten in de kaart kan spelen, die kunst vaak afschilderen als elitair en subsidie-verslaafd. Laat ik voorop stellen dat een transitie van het stelsel niet betekent dat er minder algemene middelen voor de kunsten beschikbaar gesteld kunnen worden. Structurele verandering vergt tijd, bezinning, geld en samenwerking.


Laten we die verandering zelf op ons nemen, voordat de politiek weer het mes zet in de cultuurbegrotingen- met alle gevolgen voor aanbod en makers.
Nu is het moment om een serieus begin te maken met noodzakelijke veranderingen. Met visie, betrokkenheid en het benodigde optimisme. Gezamenlijk. Met als doel het creëren van een rechtvaardiger en gezonder kunstbestel dat unieke en onmisbare waarde schept voor de samenleving.


Renée Steenbergen

december 2022

 

Terug